गेल्या काही दिवसांपासून पेट्रोल, डिझेल आणि सीएनजीच्या किमतींमध्ये असलेली स्थिरता (Fuel Price Stability) सामान्य नागरिकांसाठी आणि देशाच्या अर्थव्यवस्थेसाठी एक मोठी सकारात्मक बाब ठरली आहे. इंधनावरील खर्चाचा भार (Fuel Cost) कमी झाल्यामुळे दैनंदिन बजेटवरचा ताण तर कमी झालाच, पण मालवाहतूक खर्च (Logistics Cost) स्थिर राहिल्याने महागाई नियंत्रणात ठेवण्यासही मदत मिळत आहे.
आज, १३ ऑक्टोबर २०२५ रोजी महाराष्ट्रासह देशातील प्रमुख शहरांमध्ये इंधनाचे नेमके दर काय आहेत? दरांमध्ये फरक का असतो आणि या स्थिरतेचा अर्थव्यवस्थेवर काय परिणाम होतो, याची सविस्तर माहिती खालीलप्रमाणे:
प्रमुख शहरांमधील आजचे इंधन दर (१३ ऑक्टोबर २०२५)
इंधन दरातील ही तफावत प्रामुख्याने स्थानिक कर (State Taxes) आणि मूल्यवर्धित शुल्क (VAT) यामुळे आहे, हे लक्षात घेऊन आजचे दर खालीलप्रमाणे आहेत:
| शहर | पेट्रोल दर (₹/लिटर) | डिझेल दर (₹/लिटर) | सीएनजी दर (₹/किलो) |
| मुंबई | १०३.५० | ९०.०३ | ७७.०० |
| पुणे | १०४.५१ | ९१.०३ | ८९.०० |
| नवी दिल्ली | ९४.७७ | ८७.६७ | ७६.०९ |
| चेन्नई | १००.९० | ९२.४८ | ९१.५० |
| बेंगळुरू | १०२.९८ | ९१.०४ | ८९.०० |
| हैदराबाद | १०७.४६ | ९५.७० | ९६.०० |
(टीप: इंधनाचे दर दररोज बदलू शकतात. वाचकांनी अचूक माहितीसाठी नेहमी अधिकृत तेल कंपन्यांच्या वेबसाइट तपासाव्यात.)
इंधन दरातील फरकाची प्रमुख कारणे काय आहेत?
एकाच देशात असूनही इंधनाचे दर राज्या-राज्यात आणि शहरा-शहरात वेगळे का असतात, यामागे तीन प्रमुख कारणे आहेत:
- राज्याचा मूल्यवर्धित कर (VAT): हे दरांतील फरकाचे सर्वात महत्त्वाचे कारण आहे. प्रत्येक राज्य सरकार पेट्रोल आणि डिझेलवर त्यांच्या गरजेनुसार व्हॅट (VAT) चा दर ठरवते.
- वाहतूक आणि दळणवळण खर्च: इंधन डेपो (Depot) किंवा रिफायनरीमधून (Refinery) तुमच्या शहरापर्यंत इंधन पोहोचवण्यासाठी लागणारा वाहतूक खर्च (Transportation Cost) अंतिम दरांवर परिणाम करतो.
- डीलर कमिशन (Dealer Commission): प्रत्येक पेट्रोल पंप मालकाला इंधनाच्या विक्रीवर मिळणारे कमिशन (Commission) देखील अंतिम किमतीमध्ये समाविष्ट असते.
स्थिर इंधन दरांचे अर्थव्यवस्थेवर सकारात्मक परिणाम
इंधन दरांमधील ही स्थिरता केवळ सर्वसामान्य नागरिकांना दिलासा देत नाही, तर देशाच्या अर्थव्यवस्थेसाठीही अत्यंत महत्त्वाची आहे. याचे काही फायदे:
- महागाईवर नियंत्रण: वाहतूक खर्च (Logistics Cost) स्थिर राहिल्याने धान्य, भाजीपाला आणि इतर जीवनावश्यक वस्तूंच्या किमतींवरचा वाढता ताण कमी होतो, ज्यामुळे महागाई नियंत्रणात (Inflation Control) राहण्यास मदत मिळते.
- उत्पादन क्षेत्राला गती: कच्चा माल आणि तयार उत्पादनांची वाहतूक स्वस्त झाल्यामुळे उद्योगांचा उत्पादन खर्च घटतो, ज्यामुळे उत्पादन क्षेत्र (Manufacturing Sector) अधिक गतीने काम करते.
- ग्राहकांची बचत: दैनंदिन प्रवासाचा खर्च कमी झाल्याने नागरिकांच्या हातात बचत करण्यासाठी अधिक पैसा शिल्लक राहतो, ज्यामुळे त्यांची खर्च करण्याची क्षमता (Purchasing Power) वाढते.
भविष्याची गरज: पर्यायी इंधनाचा वापर
इंधनाचे दर जागतिक कच्च्या तेलाच्या (Crude Oil) बाजारावर अवलंबून असल्याने त्यात चढ-उतार होतच राहतील. या अस्थिरतेवर कायमस्वरूपी मात करण्यासाठी आणि पर्यावरणाची काळजी घेण्यासाठी पर्यायी इंधनांचा (Alternative Fuels) वापर वाढवणे ही काळाची गरज आहे:
- उत्तम पर्याय: सीएनजी (CNG), इलेक्ट्रिक वाहने (EVs), आणि हायब्रीड तंत्रज्ञान (Hybrid Technology).
- फायदे: हे पर्याय तुमचा इंधन खर्च लक्षणीयरीत्या कमी करतात आणि पर्यावरणावर होणारे प्रदूषण (Pollution) देखील कमी करतात.
भविष्यातील इंधन तुटवड्याला तोंड देण्यासाठी आणि प्रदूषणमुक्त जीवनासाठी प्रत्येक नागरिकाने पर्यावरणपूरक इंधनांना प्राधान्य देणे आवश्यक आहे.
